Lakȟól Wičhóȟ’aŋ: Wačhékiyapi (Ahíwičhaktepi uŋ Etáŋhaŋ)

Šúŋka Waŋkátuya lé oyáke

Tuwá čhiŋčá naíŋš thítakuyepi waŋží theȟílapi eháŋtaŋš, oyáte kiŋ átaya wičhákičhopi na wóyuha na tuwá ahíktepi kiŋ hé tȟašúŋke tóna lúzahaŋpi kiŋ hená kȟó waŋná čhokáb éwičhaglepi. Na waŋná él ohímničiye čha wičháša waŋ oyáte kiŋ wičhákičho kiŋ hé tȟawíču kičhí na tóna takúwičhaye kiŋ hená ób oyáte kiŋ pȟe-áwičhaputȟaka hiyáye. Na waŋná iglúštaŋ čháŋna čhokáb inážiŋpi na oyáte él kȟoškálaka wóhitika tónakečapi hená líla pȟamágle yaŋkápi čháŋna wičháša k’uŋ hé waŋná léčhel eyé:

“Mitákuyepi, philámayayape ló.”

Čhiŋčá eháŋtaŋš, léčhel eyé:

Mičhíŋkši thewáȟila tkȟá waná tȟóka napímakiyuzapi čha hé uŋ pȟahá slamáyakhiyapi wačhíŋ čha hé uŋ čhíčhopi čha lé kȟoškálaka tóna watȟómiyečič’uŋpi kta čha čhičáȟniǧape ló.

Na čhiŋčá ahíktepi k’uŋ hé kičhó na waŋná tuwá čhokáb yús aú čháŋna heháŋl líla uŋgnáǧičala hotȟúŋpi na čhokáb égnakapi na šákpe heháŋyaŋ ečé ečhúŋpi. Tóna oyáte él kȟoškálaka wóhitikapi hená yús iwíčhaču. Na toháŋl yuštáŋ čháŋna waŋná waŋží ahíktepi tȟáwa k’uŋ hé kašká yús k’ú. Na uŋmápi k’uŋ hená wóyuha waštéšte wičhák’upi, wapȟáha na šiná ipátȟapi, naíŋš uŋpȟáŋ hiŋské, naíŋš šináčhaŋkȟohe. Héčhekčhe wičhák’upi.

Na waŋná kibléčahaŋpi na itópa čhaŋ čháŋna waŋná zuyá áyiŋ kta čha hoókawiŋȟ tóna okíčhize él wičhóȟ’aŋ waŋží ečhúŋpi kta čháŋna hená olówaŋ ahíyayapi na hená napé wičháyuzapi na líla wičhákičilowaŋpi. Na waŋná áya čháŋna čhiŋčá ahíktepi k’uŋ hé él ób yé. Na waŋná tȟóka thípi él áya čháŋna heháŋl waŋná wóhitike k’uŋ hená tuwéni tákeye šni. Na waŋná okíčhize čháŋna wičhákaȟniǧapi k’uŋ hená tȟóka t’á yeyápi naíŋš tȟóka ktépi na wičhápȟaha ičúpi na waŋžíni napȟé šni na hená awáŋkičhiyaŋkapi. Waŋží napȟé eháŋtaŋš hé líla wóišteče.

Hó heháŋl waŋná okíčhize kiŋ waŋná enákiyapi čháŋna waŋná čhiŋčá ahíktepi k’uŋ hé waŋná léčhel eyé, natáŋ aglínažiŋ él:

“Hahó, hahó. Išníkal’eš mitákuye ób čhaŋtéwašteya oyáte él waúŋ kta huŋšé.”

Na ité sabkíyiŋ na waŋná wičháša k’uŋ hé kiyúškapi čhaŋ hetáŋhaŋ glakčá na čhaŋlwášteya úŋ. Na kȟoškálaka uŋ hená waŋží tȟaópi naíŋš tóna tȟóka ktépi kiŋ hená pazó awíčhahiyayapi na líla watȟókič’uŋpi. Čháŋna ahíwičhaktepi thítakuyepi uŋ hená wičhápȟaha kiŋ na tȟa wóyuha kiŋ hená yuhá ikpázo hiyáyapi. Na kȟoškálaka eyá watȟówičhakičič’uŋpi k’uŋ hé waŋží ópi kiŋ hé ahíktepi k’uŋ hé atkúku kiŋ tȟa wóyuha uŋ pȟežúta k’úpi naíŋš ikíčiyuŋpi.

Héčhel nakúŋ taŋyáŋ awáŋyaŋkapi na heháŋl toháŋyaŋ asní šni heháŋyaŋ héčhel taŋyáŋ khuwápi. Na toháŋl waktéagli čháŋna oíyokiphiya iwákičhipi na waníyetu ešá lé wičhóȟ’aŋ kiŋ ečhúŋpi eháŋtaŋš hé uŋ waníyetu yawápi. Tuwá héčhuŋ kiŋ hé čhažéyatapi na hé wačhékiye k’uŋ héhaŋ eyápi:

“Hó, lé wičhóȟ’aŋ kiŋ iháŋkeya theȟíke; tóna yús iwíčhačupi hená t’ápi kta ognáyaŋ aŋpétu waŋží él okíčhize eháŋtaŋš hená lé tuwá tȟa wóyuha óta eháŋtaŋš hé lé wičhóȟ’aŋ kiŋ ečhúŋ.”

Wáŋčala léčha él makáȟniǧapi čha tȟóka wakté, tȟokéya.

Šúŋka Waŋkátuya hé miyé.

Source: Lakota Tales & Text by Eugene Beuchel, S.J. & Paul Manhart, S.J.