Archambault, Jr. Pȟé Šlá Akšížapi kiŋ hé Yašíče
Brandon Ecoffey lé owá
Pȟeží Tȟó Wí iwíkčemna núm sáŋm waŋží, 2016
WAMÁKȞOGNAKE ČHAŊTÉ –– Waníyetu opáwiŋǧe tóna heháŋyaŋ Lakȟóta oyáte kiŋ wétu čháŋna šna Ȟé Sápa čhokáta “Pȟé Šlá” eyápi héčhiya ípi na šna wóčhekiye káǧapi. Wašíču oyáte kiŋ hípi uŋ héhaŋ, makȟóčhe k’uŋ hé tȟáwaič’iyapi, éyaš lečhálake s’e húŋȟ owáyasu él wóawaŋyaŋka waŋ makȟóčhe kiŋ ohíkičičhiyapi na akáǧapi kte éyaš ečháŋl makhítȟaŋčhaŋ Dennis Daugaard čhokáŋyaŋ iyéič’iyiŋ na oáye kiŋ inážiŋkhiye.
Íŋyaŋ Woslá Hé Oyáte Itȟáŋčhaŋ, Dave Archambault, Jr. hé oíyiŋ na heyé, “Makȟóčhe waŋ toháŋtaŋ kiŋ uŋkítȟawapi na wakȟáŋuŋkilapi kiŋ lé ikíkču uŋkáyapi yuŋkȟáŋ Dakota Itókaǧata makȟópašpe kiŋ hé čhokáŋyaŋ iyéič’iyapi na anáptiŋ kte ȟčiŋ wókhipažiŋ wówapi waŋ ahíglepi kiŋ líla čhaŋtéšil’uŋyaŋpe ló. Ȟé Sápa kiŋ líla tȟáŋka, na etáŋhaŋ makȟóčhe waŋ uŋkíčhapi kiŋ lé čísčila, éyaš theúŋkiȟilapi. Na agná wičhášašniyaŋ uŋkhípe ló,” eyé.
Hékta waníyetu tópa wahéhaŋl Pȟé Šlá makȟóčhe yuhápi kiŋ paŋwíyopȟeyapi ektá wíyopȟeyapi kta kéya yuótȟaŋiŋpi, na mázaska kȟoktášiča napčíyuŋka igláwapi kéyapi. Otȟáwokaške waŋ LastRealIndians.com eyápi kiŋ hé é čha lé yuátȟaŋiŋ, na ečhíyataŋhaŋ líla wónaȟ’uŋ kiŋ yuóblečapi. Héčha uŋ, Lakȟóta óta mázaska mnayáŋpi na yuwáŋžilapi kta škáŋpi, opȟétȟuŋpi kta čha.
2012 uŋ héhaŋ, Sičháŋǧu na Kȟaŋǧí Wakpá na Íŋyaŋ Woslá Hé na Mdewákhaŋthuŋwaŋ Oyáte kiŋ ptáyečaska oȟ’áŋpi na makȟóčhe kiŋ (wóžuiyutȟapi kȟoktópawiŋǧe núŋpa sáŋm opáwiŋǧe yámni) opȟétȟuŋpi. Íyečhana, makȟóčhe wičhákičhupi wičhóȟ’aŋ kiŋ iyáye. Makȟóčhe kiŋ “trust” eyápi kiŋ hé kaȟyá tȟuŋkášilayapi kiŋ Lakȟóta kiŋ wičhákičiyuha kta awáčhiŋpi. Héčhel tȟuŋkášilayapi kiŋ makȟóčhe wówapi sutá kiŋ yuhá kte, na makȟóčhe kiŋ Lakȟóta kiŋ patáŋ wičhákičiyuŋkiŋ kte. Él, oyáte kiŋ wičhóȟ’aŋ ečhúŋpi na uŋgnáš tȟatȟáŋka etáŋ wayášla-wičhákhiyapi kta kéyapi.
Daugaard khušéya iyéič’iye kiŋ hé Lakȟóta óta héčhetulapi šni na yašíčapi, iyótaŋš Archambault é na oyáte itȟáŋčhaŋ tóna nakúŋ.
Archambault heyé, “Toháŋyela tȟokátakiya uŋkígloayapi čhaŋ, makȟópašpe na tȟuŋkášilayapi kiŋ yuhéktab uŋkíčupi. Mázaska líla óta mnaúŋyaŋpi na lé líla tȟéhaŋ aíškiŋuŋkičiyapi, makȟóčhe kiŋ lé uŋkíčhiŋčapi na uŋkítȟakožakpakupi kiŋ wičhúŋkičipatitaŋpi kta čha. Pȟé Šlá kiŋ lé wakȟáŋ uŋgláwapi, na akhé uŋkhí wačhíŋ-haŋpe ló,” eyé.
Tȟóka kiŋ Lakȟóta tȟa wóiyowaža kiŋ wičhákhi wačhíŋpi čháŋna Archambault iníhaŋšni él hótȟaŋiŋ. Čha Daugaard iyáuŋpiŋ na ikčé oyáte kiŋ owíčhakaȟniǧe šni kéye, iyótaŋš tȟa wówičala na tȟa wóiyowaža kiŋ owíčhakičičaȟniǧe šni kéye.
Archambault isáŋm leyé, “Dakota Itókaǧata makȟópašpe khušéya nážiŋ kiŋ hé héčhetu šni na oókaȟniȟ šíče. Lakȟáš tókȟa uŋyáwapi šni na uŋkókaȟniǧapi šni, na tuktéuŋtaŋhaŋpi kiŋ ítokȟa šni yeló,” eyé.
Lakȟóta Wóawaŋyaŋke Othí íŋš-eyá héčhel tȟawáčhiŋ na otȟáwokaške tȟáwa kiŋ él léčhel owá yaŋké:
“Tȟuŋkášilayapi kiŋ tuktéktel makȟóčhe eyá oyáte wičhákičiyuhapi kiŋ hé oyáte kiŋ hená ótakiya iwáštepi. Héčha wíwahokičhiyapi iyóȟlogya oyáte itȟáŋčhaŋ kiŋ tȟóyate kiŋ sáŋm taŋyáŋ thiwíčhakhiyapi okíhipi. Nakúŋ héčhel iyéčhiŋka wakȟáŋgli káǧa wówaši ečhúŋpi okíhipi. Naíŋš wíwahokičhiyapi tȟoktȟókeča káǧapi – čhaŋkú káǧa wíwahokičhiyapi, naíŋš makȟólota wíwahokičhiyapi, na kákheškhe – na ečhél wóyuha ikčéka glumázaskapi na taŋyáŋ wawíyopȟekiyapi okíhipi. Na agná oyáte tóna líla wakhútepi naíŋš waíčhaȟyapi kiŋ hená iyótaŋš líla iwáštepe ló,” eyápi.
Lakȟóta Makȟóčhe Wótȟaŋiŋ Wówapi lé uŋúŋkhiyapi
www.lakotacountrytimes.com/news/2016-04-21/Front_Page/Archambault_Jr_Slams_Pe_Sla_Opposition.html
