Wičhóoyake Kiŋ: Kheyá Zuyá Yé

 

Ella Deloria lé owá égnake

 

Aŋpétu waŋ él, khéya zuyá ománi škhé. Yuŋkȟáŋ pȟatkáša waŋ él hí na “Čhiyé, tókhiya lá hwo?” eyá čhaŋkhé, “Íŋše lé zuyá blé ló,” eyá ayúpta yuŋkȟáŋ, “Itȟó, Čhiyé, uŋyíŋ kte ló,” eyá čha kičhí yá škhé.

 

Yuŋkȟáŋ Čhaȟóta glakíŋyaŋ hiyáyiŋ na waŋwíčhayaŋka čha patȟág inážiŋ ke. “Tókhiya lápi hwo?” eyá čha okíyakapi uŋkȟáŋ ób yíŋ kta kéya ké. Waná yámni héčheš yá-haŋpi, yuŋkȟáŋ zičá waŋ íŋš-eyá ópȟa kta kéya čhaŋkhé waná tób zuyá yápi ké. Íyokhiheya waléǧa waŋ é na thuswéčha waŋ henáuŋs ahí-ópȟapi čha waná šákpepi. Čha áta ipáȟlalya, tokhéčhačha lowáŋ yápi ké.

 

Tȟóka wičhóthi kiŋ ihúŋnipi šni haŋní wakpála waŋ iyúweǧapi yuŋkȟáŋ líla ȟliȟlíla čha Pȟatkáša kaȟlí na tókȟa hiyú šni kiŋ uŋ iȟpéya iyáyapi ké. Héčheš záptaŋla hetáŋhaŋ yápi ké. Yuŋkȟáŋ kál útahu čháŋ waŋ tȟáŋka háŋ čha oȟláthe iyáyapi yuŋkȟáŋ hél enána úta líla óta hiyéya ké. Wáŋčagna zičá k’uŋ sáŋpȟa yá čhíŋ šni kéya čha úŋyaŋ iyáyapi ké.

 

Tób waná zuyá yápi uŋkȟáŋ uŋgnáhela tȟaté hiyú yuŋkȟáŋ Čhaȟóta woblú iyéya ké. Heháŋl wóȟešma waŋ égna čhaŋkúyapi naháŋ el wapȟépȟeka óta čha Waléǧa iyúȟlečiŋ na sníza ké. Hó, waná Thuswéčha Khéya kičhíla owíčhakaptapi ké. Yuŋkȟáŋ Thuswéčha pšá hiŋgníŋ na čhaŋkȟáhu kiŋ katȟáŋkal iyékiya čha éna t’á ké.

 

Yuŋkȟáŋ Khéya heíč’iya ké; “É, iyéš mišnála waú kiŋ wašté tkȟá,” eyíŋ na waná tȟóka thípi kiŋ égna iyayá ké. Yuŋkȟáŋ oyáte kiŋ, “Wáŋ, táku héčhiyataŋhaŋ ú weló,” eyápi na áta ok’ó hiŋglá ké. Ičúpi na wíŋyaŋ kiŋ iyótaŋ waštélakapi na, “Má! Čhéwiŋš waštéla ké! Tákula he?” eyá ókšaŋ nážiŋpi ké.

 

Tákuwe hí kiŋ iyúŋǧapi čha, “Zuyá wahí yeló,” eyá yuŋkȟáŋ, “Oželá! Oȟ’áŋ wíȟa na níškola yuŋkȟáŋ zuyá híla kštó,” eyápi ké, wíŋyaŋ kiŋ iyúha. Yuŋkȟáŋ, “Má, zuyá hí kiŋ lé táku kȟokípȟela sél?” eyápi ké. Yuŋkȟáŋ, “Pȟéta kȟoyákipȟela he?” eyápi uŋkȟáŋ, “Hóȟ, hé táku wókȟokpȟeka čha!” eyá ké.

 

Čhaŋkhé hetáŋhaŋ táku wókȟokpȟeke kiŋ iyúha čhažéyatapi éyaš hená átaš ítokȟa šni kéya škhé. (Íŋše áwičakȟeya heníyuha kȟokípȟe éyaš wičhágnaye wačhíŋ škhé.) Óhaŋketa mni-máhel iȟpéyapi kta kéyapi uŋkȟáŋ héčhena ité nakíȟma čhéya škhé, “Hé ečéla kȟowákpȟe uŋ,” eyíŋ na líla čhéya úŋ čhaŋkhé áyapi na mničhókaya iȟpéyapi škhé.

 

Íŋyaŋ s’e mahél iyáya čha kawíŋȟ khiglápi kta uŋkȟáŋ ečháŋl glináphiŋ na akíš’aš’a nuŋwáŋ hiyáya ké. Na heháŋl tokhíyotȟaŋ khiglá ké. Thiyáta khihúŋni yuŋkȟáŋ khéya oyáte kiŋ áta wóiyuškiŋ uŋ wačhípi škhé. Leháŋl tuwá táku waŋží čhíŋ ȟče éyaš wičála šni kúŋza čháŋšna Lakȟóta kiŋ wóeye waŋ eyápi kiŋ lé é: “Khéya čha mní él áyapi kte ȟčiŋ s’e” eyápi s’a. Heháŋyela oíhaŋke.