Janay Jumping Eagle: “Blihéič’iyapi na Wačhíŋyeya Pe”

Wakíŋyaŋ Ósmaka Wičhóthi Gluwášte Okȟólakičhiye lé owápi

Pȟeží Tȟó Wí iákeyamni, 2016

PȞEŽÚTA ȞÁKA — Aŋpétu waŋ él, Janay Jumping Eagle tȟabškáta tȟápa ikíkču na él lé owá égnake: “Lé wapáhi čhaŋ blihélmaye. Ešá tȟéča iyókšiča kiŋ iyúha héčhel čhaŋtéyuzapi šni. Wówačhiŋyeye yukȟé kštó.” Héčhuŋ k’uŋ héhaŋ, watóhaŋl Tȟuŋkášilayapi Obama onáȟ’uŋ na íŋš-eyá tȟápa uŋ hé él čhaž’óigwa kte kiŋ átaš waktá šni.

Wazí Aháŋhaŋ Oyáŋke kiŋ lél tȟéča kiŋ óta iyótiyekiyapi, na wóičaše óta wičhákičiyaŋke, éyaš nakúŋ kȟoškálaka na wikȟóškalaka óta tȟokátakiya étuŋwaŋ úŋpi na čhaŋtókihipi. Janay lé héčheča. Hékta ómakȟa uŋ héhaŋ, Gen-I okȟólakičhiye kiŋ kaȟníȟ yešípi čha iyé iyúŋkȟala Thiská ektá í, ičhíŋ otȟábškate na owáyawa ektá, na thiyáta kȟó wóiwaŋyaŋke héčha, na óta kiníhaŋpi.

Oyáŋke lél oyáte kiŋ okhíse waníyetu akéšagloǧaŋpi naíŋš aókpaniyaŋ henákečapi. Janay tȟa-wíčhouŋčhaǧe kiŋ ótapi, na takómni wayúwaštepi kte, éyaš nakúŋ táku óta ičákižapi. Iyótaŋš, leháŋl tȟéčake čiŋ líla óta ič’íktepi naíŋš ič’íkte wačhíŋpi. Janay tȟa wóeye kiŋ – “Wówačhiŋyeye yukȟé kštó” eyé k’uŋ hé – yuówaŋčaya čhíŋ, héčhel oyáte kiŋ naȟ’úŋpi kte. Eháŋni Lakȟóta oyáte kiŋ wačhíŋič’iyapi na wówičala yuhá mánipi éyaš leháŋl húŋȟ wačhíŋyeyapi šni na uŋ niwáčhiŋpi šni kéye. Čhaŋkhé Janay tȟéča škȟá oyáte kiŋ waéčhawičhakičičuŋ kte ȟčiŋ kéye.

Waná Wakíŋyaŋ Ósmaka Tȟéča Wóitȟaŋčhaŋ Wičhóȟ’aŋ él ópȟa, na él oyáte kiŋ tókheškhe ečhúŋpi yukȟáŋ tuwéni ič’íkte wačhíŋpi kte šni na éeye niwáčhiŋpi kte kiŋ iyúkčaŋpi na ečhél waáwačhiŋpi. Héčha uŋ, wičhóȟ’aŋ óta iyúkčaŋpi na íŋyaŋgkhiyapi. Ȟliȟlíla tȟab-pápsiča oškáte waŋ íŋyaŋgkhiyapi na iyóžaŋžaŋ khiíŋyaŋkapi waŋ kȟó ečhúŋpi. Naháŋ nakúŋ Wičhóthi Owóžu él wóžupi na waíčhaȟya škáŋpi. Líla oéčhuŋ šíčiŋ na wóiksapeke – iyótaŋš waptáye yušlápi kiŋ – éyaš líla waíčhaȟyapi čha philáič’iyapi. Na agná watȟótȟo tkeíyutȟapi kȟoktópawiŋǧe khiyéla ičháȟyapi na hená oyáte kiŋ yunáyewičhakhiyapi, čha óta philáwičhayapi.

Nakúŋ Wóšpipi Aŋpétu uŋ héhaŋ Janay wíȟpeyapi waŋ íŋyaŋgkhiyiŋ na óta enánataŋhaŋ wičhákičho na wólwičhayiŋ na líla wawíčhak’u. Él oyáte opáwiŋǧe yámni sáŋm wikčémna záptaŋ ípi na okínipi, čha líla oíyokiphi tȟáŋka. Janay heyé, “Wakȟáŋyeža eyá hípi kiŋ hená čhaŋtéwaštepi na oíyokiphi yuhápi čha mičháŋte él slolwáye, na hé ečéla tákuwakhiye kštó,” eyé.

Táku waŋ nakúŋ Janay íŋyaŋgkhiye kiŋ hé #ThereIsHope Wóečhuŋ eyápi, na hé tȟabškáta oškáte tȟáŋka héčha. Na táku óta iyáyustag ečhúŋpi: wóoglake na omníčiye na wópazo na wóohiye, na takúku nakúŋ, na iyótaŋš ič’íkte wičhóȟ’aŋ kiŋ líla iwóglakapi, na tóškhe tȟéča kiŋ wóokiye iíč’ignipi na ič’ílapi okíhipi kiŋ. Lená uŋ, líla óta Janay yawáštepi, na wóphila kíčiyuhapi, ičhíŋ “Ptáyela uŋškáŋpi na akhíptaŋ waéčhuŋk’uŋpi háŋtaŋš líla waóuŋkihipi kiŋ uŋkípazopi,” eyá yaónihaŋpi.

#ThereIsHope Wóečhuŋ íyokhihe kiŋ tȟaŋníš Janay líla waktá úŋ. Pȟežúta Ȟáka étu kte. Čha iyúha ektá hiyáya po! Wakíŋyaŋ Ósmaka él líla íuŋkimnapi na oáye wašté waŋ uŋkípazopi kiŋ uŋ líla philáuŋyayaŋpi. Tȟokatakiya héčhena wawókiyiŋ na taŋyáŋ waéčhuŋ kta slol’úŋyaŋpe ló.

www.thundervalley.org/change/faces-of-change/janay-jumping-eagle