Wičhóoyake Kiŋ: Iktómi Natáhu Él Oyátȟag’ič’iye
Ella Deloria lé owá égnake
Iktómi tókhiya ománi yá-haŋ yuŋkȟáŋ tuktél húŋȟ lowáŋpi na akíš’api čha nawíčhaȟ’uŋ škhé. Čhaŋkhé anáǧoptaŋ nážiŋ škhé. Héčhena íŋš-eyá líla wačhí kiníča uŋ sičhúha kiŋ yašpúyaya čha tuktétu čha lé oíyokiphiya škáŋpi héčiŋhaŋ hé iyéye wačhíŋ ké. Anáǧoptaŋ nážiŋ kiŋ ečhél sáŋm hótȟaŋkaya lowáŋpi na wačhípi na akíš’api čha naȟ’úŋ yuŋkȟáŋ héna čhaŋkú aglágla ptepȟá waŋ šéča yaŋká yuŋkȟáŋ hé ithímahetu čha nakéš abléza ké.
Thimáhel iyóyaŋbyela ižáŋžaŋyaŋpi na líla okhílita čha waŋyáŋke. Čhaŋkhé ptepȟá k’uŋ ištóȟloka saŋní ogná éyokas’iŋ yuŋkȟáŋ leyáš hená itȟúŋkalapi čha wačhípi na oíyokiphi tȟáŋka yuhápi. Iktó thiyópa katóto na heyé, “Misúŋ, úŋšimalapi na thimá ú iyówiŋmakhiya po. Míš-eyá wawáčhi kte ȟčiŋ yeló, eyá ké. Hó čha “Wáŋ, čhiyé kiyúǧaŋ po,” eyápi čhaŋké waná lazátahaŋ thiyópa kiŋ kiyúǧaŋpi.
Yuŋkȟáŋ, iyé natá kiŋ tȟokéya pathíma hiyúkiye éyaš heháŋyela okíhi šni ké, oyátȟaka čha. Yuŋkȟáŋ itȟúŋkala kiŋ waŋží, “Háŋta po! Iktó é yeló!” eyá čha iyúha tokhíyotȟaŋtȟaŋ našlóg khiglékiyapi ké. Na waná ȟtaíyokpaza čhaŋkhé Iktó áta ištáǧuŋǧe s’e wawáŋyaŋke šni. Héčheš išnála tȟapȟá waŋ pȟóštaŋ yuŋkíŋ na áta čhéya-haŋ ké. Čhaŋkú aglágla yaŋkíŋ na tuwá khiyéla hiyáya naȟ’úŋ čháŋ iyéna líla hótȟaŋkaya čhéyiŋ na iyópta iyáya čháŋšna akhé naȟmáȟma úŋšiya čhéya ké.
Hó yuŋkȟáŋ heháŋl tókhel ȟ’áŋ načhéče, éyaš táku čha ečhúŋ kiŋ ótakiya oyákapi. Uŋgnáš léčhuŋpi-s’e: Íŋyaŋ tȟáŋka waŋ khiyéla yaŋká yuŋkȟáŋ él í na “Tȟuŋkášila, lé míčiyušloka yo,” eyá čhaŋkhé íŋyaŋ kiŋ, “Hó, ečhá léčhetkiya íŋyaŋg’ič’ičhiyiŋ na natá kiŋ kóskos hiyúya yo,” eyá ayúpta škhé. Čha ečhúŋ naháŋ íŋyaŋ kiŋ iyápȟa na ptepȟá k’uŋ áta kabléčiŋ na iyé natá kiŋ iyáyustag iyápȟa čhaŋkhé natá ksúyekiya škhé. Čha áta igláitomni na tónačhaŋ heháŋyaŋ owáŋžila yaŋkíŋ na gléglepa-haŋ škhé.
Naíŋš húŋȟ léčhel šna oyákapi: Tȟapȟá uŋ hé mní él oíȟpeye šípi čha ečhúŋ na iyé iyáyustag oíȟpeič’iyiŋ na ečhél mnít’eič’iya škhé.
Naíŋš uŋgnáš léčhetu: Iktó čhethí na iwáŋkab ptepȟá kiŋ yus-šípi čhaŋkhé ečhúŋ na ȟugnáȟ’ič’iya škhé. Héčhekčhe oštéšteya wičhóoyake kiŋ lé oyákapi. Heháŋyela oíhaŋke.
